Baştan çıkarma saldırısı ve Çin-Afrika işbirliğinin güçlendirilmesi arasında FOCAC, Çin'in Afrika ekonomi diplomasisini güçlendirdiği ve kendisini kıtanın kalkınma hedeflerinde önemli bir oyuncu olarak konumlandırdığı bir buluşma yeri haline geldi. İddialı ekonomik taahhütlerin yanı sıra güvenlik konuları da Çin'in Afrika'daki diplomatik yayına eklemek istediği yeni bir ok olan bu dokuzuncu etkinlik de bir istisna değildi.
Yirmiden fazla Afrikalı devlet başkanı 9. Çin-Afrika İş birliği Forumuna katıldı. “Modernleşmeyi teşvik etmek ve ortak geleceğe sahip üst düzey bir Çin-Afrika topluluğu inşa etmek için güçleri birleştirmek” teması altında düzenlenen Forum, medyada yer alma, katılım ve Çin'in önümüzdeki üç yıl boyunca Afrika'daki ekonomik gündemini belirleyecek olan ekonomik vaatler açısından tüm vaatlerini yerine getirdi. Bu forum, Çin ve Afrikalılar için, gelişmekte olan ülkeler tarafından giderek daha fazla değer verilen ve daha dengeli bir iş birliği bekleyebilecekleri bir Güney-Güney ortaklığını yoğunlaştırmak için bir fırsat haline geldi.
Bu FOCAC'ın diplomatik gündemi her şeyden önce Başkan Xi Jinping'in “Çin-Afrika işbirliğini derinleştirmek ve küresel Güney'in modernleşmesine rehberlik etmek” amacıyla “Modernleşme üzerine 10 Ortaklık Eylemi”ni duyurmasıydı: 1) Medeniyetler Arasında Karşılıklı İlham için Ortaklık Eylemi, 2) Müreffeh Ticaret için Ortaklık Eylemi, 3) Sanayi Zincirlerinde İşbirliği için Ortaklık Eylemi, 4) Ara Bağlantı için Ortaklık Eylemi, 5) Kalkınma İşbirliği için Ortaklık Eylemi, 6) Sağlık Ortaklık Eylemi, 7) Nüfus Yararına Tarımın Geliştirilmesi için Ortaklık Eylemi, 8) İnsani ve Kültürel Değişimler için Ortaklık Eylemi, 9) Yeşil Kalkınma için Ortaklık Eylemi, 10) Ortak Güvenlik için Ortaklık Eylemi.
Ekonomik Konular
Resmi açılışı 4 Eylül'de yapılan Forum öncesinde Xi Jinping ile etkinliğe katılan Afrikalı devlet başkanları arasında çok sayıda ikili görüşme gerçekleştirildi. Yıllar içinde, özellikle de son yirmi yılda, Çin birçok Afrika ülkesi için stratejik bir ortak haline geldi. Yaklaşık 282 milyar dolara ulaşan ticaret hacmiyle kıtanın önde gelen ticaret ortağı haline geldi. Ancak “China-Africa Project” web sitesine göre, Çin ve Afrika arasındaki ticaret açığı 2022'de 46,9 milyar dolardan 2023'te 64 milyar dolara, Afrika'ya ihracat 2022'de 164 milyar dolardan 2023'te 172 milyar dolara yükselirken, ithalat 2022'de 117 milyar dolardan 2023'te 109 milyar dolara düşüyor.
Bu açık, Çin Devlet Başkanı'nın projeksiyonlarında gözden kaçmadı. Xi Jinping; “Çin pazarını daha geniş bir şekilde açacak. Çin ile diplomatik ilişkileri olan ve aralarında 33 Afrika ülkesinin de bulunduğu en az gelişmiş ülkelere tüm ticaret kategorileri için gümrük vergilerinden muafiyet tanımaya karar verdik” dedi. Çin'in özellikle “Kuşak ve Yol” projesi kapsamında Çin kamu bankaları tarafından desteklenen Afrika'daki büyük yatırımları, bazı Afrika ülkelerinin borçlarını arttırdığı eleştirildiğinden, bu durum Pekin için kıtanın ekonomik yükselişine katılmasında daha ikna edici bir kaldıraç olabilir.
Afrika ülkeleriyle "sanayi, tarım, altyapı, ticaret ve yatırım alanlarındaki iş birliğini derinleştirmek isteyen” Çin, Dakar'daki FOCAC 2021'de açıklanan 40 milyar dolardan daha fazla, önümüzdeki üç yıl içinde yaklaşık 50 milyar dolar yardım yapacağını da duyurdu. Ancak Çin ekonomisinin yavaşlaması ve Çin'in Afrika'ya verdiği kredilerin 2016'da yaklaşık 30 milyar dolardan 2023'te 4 milyara düşmesi nedeniyle Asya devinin bu sözü tutması zor olabilir.
Çin tarafından Afrika'da açıklanan diğer ekonomik taahhütler arasında dijital teknolojiler konusunda iş birliği ve Afrika'da 20 dijital kalkınma tanıtım projesinin oluşturulması, Afrika'da 30 altyapı ara bağlantı projesi, 1.000 sosyal refah projesi, 2026'da (Dakar'da) Yaz Gençlik Olimpiyat Oyunları ve 2027'de Afrika Uluslar Kupası'nın kıtada düzenlenmesine destek verilmesi, bu kapsamda 2.000 sağlık uzmanının gönderilmesi, 20 tıbbi altyapı ve sıtma ile mücadele projesinin uygulanması yer alıyor.
Menüde Askeri Yardım
FOCAC daha çok ekonomik gündeme odaklanırken, siyasi ve askeri konular düzenlenen 9. toplantının ana odak noktasını oluşturdu. Başta Sahel olmak üzere kıtayı saran güvenlik tehditleriyle karşı karşıya kalan Çin, bu konuya daha fazla müdahil olmak için inisiyatif alıyor. Xi Jinping “Çin, Küresel Güvenlik Girişimini uygulamak için Afrika ile bir ortaklık kurma niyetindedir. Bu, kıtada konuşlandırılacaktır” diyerek söz vermiştir. Çin lideri, “Afrika'ya 14 milyar dolardan fazla askeri yardım hibesi sağlayacağız, 6.000 Afrikalı askeri personel ile 1.000 polis ve kolluk kuvveti personelini eğiteceğiz, 500 genç Afrikalı askeri personeli Çin'i ziyaret etmeleri için davet edeceğiz” diye ekledi.
Çin ve Afrika arasında askeri iş birliğine yönelik yeni bir yaklaşım, Pekin'in kıtadaki varlığını ve güvenlik konularını güçlendirebilecek yeni bir jeopolitik çerçeve oluşturmaktadır. Halihazırda Cibuti'de bir askeri üssü bulunan Çin (2017'den beri Afrika'daki ilk Çin askeri üssü), şimdiye kadar Afrika ülkeleriyle askeri ortaklığını daha çok teknik takviye, silah, insansız hava aracı satışı ve BM misyonlarındaki varlığı üzerine odaklamıştı. Afrika'da konuşlanan bu Küresel Güvenlik İnisiyatifi aynı zamanda Amerikalı rakibinin AFRICOM'una (Birleşik Devletler Afrika Komutanlığı) da bir cevap olabilir. Özellikle Sahel'de ESA ülkelerinin terörle mücadelede başka ortaklara yönelmeyi tercih etmeleri, Batılı birliklerin ayrılışını resmileştirmiştir.
Yumuşak Güç Kazanımları
Genel olarak Çin ekonomiyi her zaman bir yumuşak güç aracı olarak görmüştür. Büyük yatırımlar, Çinli şirketler ve büyük ölçekli altyapı, diğer şeylerin yanı sıra, Pekin'in Afrika'daki imajını güçlendirmesini ve hem Afrikalı liderlerin hem de halkın gözünde daha çekici hale gelmesini sağlamıştır. Ekonomi diplomasisi Çin kamu diplomasisinin önemli bir aracı haline gelmiştir ve FOCAC da bunun bir istisnası değildir.
Bu etkinlik bir kez daha Çin'e teknolojik, endüstriyel, ekonomik, altyapısal, dijital ve tarımsal ilerlemelerini sergileme fırsatı verdi. Forumun bu boyutu, Çin'in Afrika için bir kalkınma modeli olma hedefiyle de uyumludur. İkinci olarak, Çin kendisini Afrika ülkeleri için bir örnek olarak konumlandırıyor ve deneyimlerini kıta ile paylaşmaya istekli. Xi Jinping, “Çin'in Afrika ile birlikte yönetişim konusunda deneyim alışverişi için bir Çin-Afrika platformu, kalkınma konusunda bir Çin-Afrika bilgi ağı ve Çin-Afrika üzerine 25 çalışma merkezi inşa edeceği” sözünü verdi.
Çin'in “ekonomik yumuşak gücünün” bir diğer kilit noktası ise Afrika'daki ekonomik yatırımlarının herhangi bir koşula tabi olmaması. Diğer ülkelerin siyasetine karışmama yaklaşımını savunan Çin, bu açıdan ekonomik ortaklıklarını ve AGOA gibi ekonomik işbirliği araçlarını genellikle siyasi amaçlar için kullanma eğiliminde olan ABD'den farklıdır. Bu yaklaşım Çin'in, ABD'nin “yasadışı yaptırımları” altında bulunan ve Xi Jinping'in Devlet Başkanı Emmerson Mnangagwa ile görüşmesinde “yatırım, ticaret, altyapı, doğal kaynaklar ve diğer alanlarda” iş birliği sözü verdiği Zimbabwe gibi ülkelerle nüfuzunu, ilişkilerini sürdürmesini ve güçlendirmesini sağlamaktadır.
Sonuç olarak; FOCAC'ın bu 9. edisyonu Çin ve Afrika arasındaki güçlendirilmiş ve çeşitlendirilmiş ilişkilere ışık tuttu. 25 Afrikalı Devlet Başkanının katıldığı Forum, Pekin'in Afrika ülkeleri için ortaklar haritasındaki yerini simgelemektedir. Bu Forum, Çin ve Afrika arasındaki ekonomik ilişkilerin geleceğini belirleyen en önemli buluşma noktası haline gelmiştir. Çin'in kalkınmasını çevreleyen başarı öyküsü, Afrika ülkelerinin, takip edilmesi gereken bir örnek oluşturan ve sadece pazarda değil Afrika jeopolitiğinde de önemli bir oyuncu haline gelen Pekin'e yönelmeleri için bir neden oluşturmaktadır.
Comentários