Giriş
Küresel olarak IGAD, kendi amaçlarına, hedefine, misyonuna ve vizyonuna dayanan bir organizasyon oluşturmak için ortak bir varlıktır. Bu bağlamda, IGAD, Doğu Afrika bölgesel üye devletlerindeki kalkınma ve hükümetlerarası otorite konularında işe yarar bir niteliğe sahiptir. Bu nedenle IGAD, Doğu Afrika bölgesel entegrasyonunun Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesi'nin (IGAD) kısaltması olarak anılır. Buna göre IGAD'ın stratejik çerçeve planı 1987’den beri; barış, refah ve bölgesel entegrasyona odaklanmıştır. IGAD, kuruluşun icra kurulu başkanı tarafından yönetilmektedir ve başkan sözcü olarak hareket etmektedir. Örgütün şu anki Genel Sekreteri, aslen Etiyopya'dan olan ve örgütün 1986'da kurulmasından bu yana Dr. Workneh Gebeyehu'dur.
Doğu Afrika bölgesi; doğal afetleri, kuraklığı, yoksulluğu ve dünya çapında, özellikle de medya kuruluşlarında yaygın olarak iç ve dış çatışmalarıyla tanınmaktadır. IGAD bölge teşkilatı 1986'da kurulmuştur. Teşkilatın çalışma alanları ve öncelikleri çok önemlidir ve aynı zamanda kulağa harika gelmektedir. Buna göre, IGAD'ın temel amaçları, sosyo-ekonomik program işbirliğini, bölgesel entegrasyonu, tarıma dayalı yatırımı teşvik etmenin yanı sıra tüm eyaletlerde ekonomik kalkınma ve büyüme için elverişli bir ortam geliştirmekle ilişkilidir. Ayrıca, altyapı ve sosyal odaklı faaliyetlere ilişkin politikaları ve girişim programlarını uyumlu hale getirmeye odaklanmıştır. Ayrıca IGAD, sürdürülebilir kalkınmayı hedefleyen bölgede gıda güvenliği, barış, güvenlik ve ekonomik istikrar temelindeki projeleri hayata geçirmek için çalışmaktadır. Bu hedefler doğrultusunda organizasyon, altı sorumlu birimden oluşmaktadır: (i) tarım ve çevre; (ii) ekonomik işbirliği; (iii) sağlık ve sosyal gelişim; (iv) barış ve güvenlik, (v) planlama, koordinasyon ve ortaklık; ve (vi) yönetim ve finans.
Bununla birlikte, gıda güvenliği, sürdürülebilirlik, barış ve güvenlik için sağlam ve büyük bir stratejik çerçeveye sahip olmasına rağmen, bölge genel olarak hala büyük bir kargaşa içindedir. Bu nedenle, bölge devletlerinin entegrasyon planı için sadece iyi stratejik politikalara sahip olmak, bölgesel toplumsal faydalar doğrultusunda bu stratejinin sahada uygulanmasında ve eylemlere dönüştürülmesinde daha gerçekçi olmadıkça yeterli değildir.
Bunu yapmak için, bölgesel kuraklıkların, doğal afetlerin veya insan kaynaklı sorunlarla ilişkili çatışmaların ardındaki nedenin belirlenmesi çok önemlidir. Sonuç olarak, önerilen azami çözümleri uygulamadan önce çatışma, kuraklık ve gıda güvensizliği konularının gerçek nedeninin iyi analiz edilmesi gerekmektedir. Bu durum, tüm Afrika'nın yanı sıra IGAD'lar arası bölgesel entegrasyon arayışına hizmet etmek ve sağlamak için özellikle kamu veya özel sektörde siyasi neden veya elit etkisini filtrelemeye yardımcı olur.
İGAD Tarihçesi ve Faaliyetleri
IGAD bölgesi, 1986'dan beri sırasıyla Cibuti, Etiyopya, Kenya, Sudan, Uganda ve Somali gibi sekiz üye Doğu Afrika ülkesi devleti ve ayrıca 1993'te Eritre ve 2003'ten beri Güney Sudan'dan oluşmaktadır. Örgütlerin tematik odak alanları bölünmüştür. “barış ve güvenlik”, “tarım ve çevre”, “ekonomik kalkınma” ve “sosyal refah” olmak üzere dört kategoriye ayrılmıştır.
IGAD, bölge devletlerinin geçim kaynaklarını teşvik etmek, artırmak, geliştirmek ve desteklemek amacıyla dönemler boyunca çeşitli etkinlikler düzenlemektedir. Yalnızca Kasım ve Aralık 2022 aylarında, kuruluş tarafından üye ülkelerin farklı yerlerinde çeşitli konularda 12'den fazla etkinlik düzenlenmiştir. Örneğin, dijital sağlığa yönelik ulusal politika danışmanlığı, ECOWAS ve ECCAS bölgesindeki büyükelçiliklerde bulunan IGAD ticaret danışmanlığı, bölgelerdeki sağlık bakanlıklarıyla ilgili bilgi sistemi uzman programları, havale proje tabanlı etkinlikler düzenlenmiştir. Aralık 2022'de (i) Somalili mülteciler için kalıcı çözümler ve eğitim kalitesine uygun yeniden entegrasyon konulu özel toplantı; (ii) işler, geçim kaynakları ve kendi kendine yetme konulu Kampala deklarasyonunun zirvesi; (iii) İGAD'ın 2022-2026 yılları arasındaki Bölgesel Ticaret Politikası; ve (iv) Aralık ayında Tana Gölü ile ilgili Ulusal Mavi Ekonomi Stratejisini desteklemek için Etiyopya, Bahir Dar şehrinde iki günlük çalıştay etkinliklerinin açılışı bunlardan birkaçıdır. Bu nedenle, bu tür programlar hem üye devletler arasında iyi deneyimlerin aktarılması hem de bölgenin dönüştürülmesi açısından faydalıdır.
Sosyo-ekonomik ve politik ilişkilerin artıları ve eksileri IGAD'a kadar uzanmış ve bölge devletlerini birbirine bağlamıştır. Bu nedenle IGAD merkezi, bölgedeki toplulukların, özellikle de benzer sosyo-kültürel kaderleri paylaşanların refahını artırır. Kuruluş şimdiye kadar çoğunlukla 5,2 milyon km2'lik bir alanı kapsamakta ve toplam nüfusu 261,2 milyon kişi, sekiz üye devletin tamamında hizmet vermektedir. Ayrıca yaklaşık 313,8 Milyar ABD Doları tutarında bir GSYİH ürettiği tahmin edilmektedir.
IGAD Zorlukları, Sınırları ve Fırsatları
Doğu Afrika jeopolitik ve bölgesel ekosisteminin bir asırdır pek çok çalkantıyla karşı karşıya kalması ve günümüzde de devam etmesi anlaşılır bir durumdur. Ayrıca bölgenin tüm sosyo-ekonomik ve politik sorunlarının tek bir örgüt içinde halledilmesi de kolay değildir. Ancak öte yandan, iklim, teknoloji, yenilik, kuraklık ve yeşil enerji dayanıklılık projesi ile ilgili çok az inisiyatif olması nedeniyle, sürdürülebilir kalkınma hedefleri (SKH'ler) ışığında bölgesel bütünleşmede IGAD stratejik çerçevelerine ilişkin şüpheler bulunmaktadır. Başka bir deyişle, özellikle 2030'da SKH hedefine ulaşmak için üye devletleri desteklemek üzere SKH programlarıyla ilişkili net bir stratejik çerçeveye sahip değildir. Kuruluşun web sitesine, raporlara ve el kitabına ilişkin genel bilgilere dayanarak, varsayılan veya dahil edilen SKH'ler aşağıdaki şekilde listelenmiştir: SKH2, SKH3, SKH4, SKH8, SKH9, SKH16 ve SKH17. Ancak geri kalanı kuruluşun stratejik çerçevesinde henüz belirtilmemiştir.
Güçlü bir entegre üye devlet vizyonuna ulaşmak için, bölgesel refahını, ekonomik büyümesini ve istikrarını gerçekleştirmek için IGAD'ın 17 SKH programının tümüne önem vermesi önerilir. Kaçırılan birkaç SKH'den bahsetmek gerekirse; iklim eylemi, sürdürülebilir şehirler ve topluluklar, eşitsizliklerin azaltılması, uygun fiyatlı ve temiz enerji ve temiz su ve sanitasyon gibi konular bölgesel ekonomik kalkınma ve refah için çok önemlidir.
Sonuç olarak, küresel standartlar ve göstergelere, performans değerlendirme kriterlerine ve iyi tasarlanmış yöntemlere bağlı bölgesel sorunlar ve çözümler için hedef belirlemek için büyük fırsatlar bulunmaktadır.
IGAD sekreteryası Dr. Workneh Gebeyehu'ya göre, örgütün kıta liderleri tarafından belirlenen Afrika ekonomik entegrasyonu vizyonuna, özellikle IGAD bölgesel ticaret politikasına ve diğer ekonomik konulara dayanarak son birkaç on yılda büyük ilerleme gösterdiği görüşündedir. Günümüzde bölgesel ticaret politikası, Afrika Kıta Serbest Ticaret Anlaşması (AfCTA) tarafından da imzalanmıştır. Yaygın olarak 54 ülkeden oluşan AfCTA'ya, halihazırda IGAD bölgesinden 40 ülke tarafından benzer şekilde onaylanmıştır. Ayrıca bu anlaşmalar, IGAD içi ticaret bağlamında kritik olan sınır ötesi ticaret faaliyetlerine özel gümrük idaresi ve ticaret konularına yardımcı olmakta ve bunları kolaylaştırmaktadır. Dolayısıyla Bölgesel Ticaret Politikası, ticaret, toplumsal cinsiyet ve çevre gibi kesişen konuları da kapsayarak sürdürülebilir kalkınmayı vurgulamaktadır. Ancak, sürdürülebilir kalkınma hedefleri gündemi, IGAD strateji çerçevesinde tanımlanamamakta ve iyi tasarlanamamamaktadır.
Sonuçlar ve Açıklamalar
IGAD'ın 2050 vizyonuna dayanan 2021-2025 yılları arasındaki IGAD stratejik politikası, özellikle bölgesel üye ülkelerde 2030'da sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin (SKH'ler) karşılanması için SKH'lerden bahsetmemiştir. IGAD'ın belirlenen tematik temelleri ve bölgenin gıda güvenliği ve sürdürülebilirliği ile ilgili barış ve güvenlik ile afetlerin önlenmesi önceliği, bölgenin henüz önemli bir ilerleme kaydetmediğini ortaya koymaktadır. Benzer şekilde, IGAD bölgesinin sosyo-ekonomik gelişimi dünya çapında tatmin edici değildir ve gecikmiştir.
Öte yandan, yeşil enerji, yenilikçilik ve girişimcilik, şehirleşme konuları ve başta siber güvenlik olmak üzere teknolojiye dayalı faaliyetler ve ayrıca tüm bölge için makroekonomik veri yönetimine dayanan bölgesel bir strateji raporu veya planı bulunmamaktadır. Düzenlenen etkinlik ve programlar, bölgelerde yaşanan kısa süreli sorunların önüne geçmek için ağırlıklı olarak vaka odaklı olarak yürütülmektedir. Dolayısıyla, IGAD'ın üstlendiği faaliyetlerin çoğu, henüz uzun vadeli çözüm odaklı değil, kısa vadeli ve orta vadeli problem çözme odaklıydı. Şimdiye kadar IGAD, SKH gibi küresel trend programlarına özel, uzun vadeli strateji, plan ve politikalara da hızla odaklanmalıdır.
Referanslar;
Comments