Giriş
Son yıllara sinemada başarıyı yakalayan filmlerin arasında, hiç şüphesiz, “Black Panther” (2018) ve ikinci bölümü “Black Panther: Wakanda Forever” (2022) yer almaktadır. Bu iki bilimkurgu yapımı, fütüristik hikayesi, başarılı ve etkileyici karakterleriyle dünyanın dört bir yanındaki izleyicilerin dikkatini çekmiştir. Ancak, film unvanının – Black Panter – kökenlerinin aslında ABD’nin ırk ayrımcılığıyla damga vuran karanlık tarihinde bulduğunu biliyor muydunuz? Gerçekte, bahsi geçen film vizyona girmeden çok önce, bu isim sivil haklar mücadelesinde simgesel bir figür olarak ortaya çıkmıştır. Bu analizde, “Black Panter” isminin arkasındaki hikâyeyi ve Amerikan siyaseti üzerindeki etkisi incelenecektir.
Hak ve Adalet Arayışında Bir Hareket: Black Panther
Black Panter Hareketi, 1966 yılında California eyaletindeki Oakland şehrinde, Huey Newton ve Bobby Seale tarafından kurulmuştur. Hareketin ismi, güç ve direnişin sembolü olan “siyah panter” İngilizcede “Black Panther” atıfta bulunmuştur. Kuruluşta hareket, esas olarak siyahilere ayrılıkçı muamele yapan polisleri gözetmek ve yoksul mahallelerdeki siyahilere gıda dağıtma faaliyetlerine odaklanmıştı. Ayrıca topluluk üyelerini polis tacizinden korumak için silahlı devriyeler düzenlediler. Ki, bu eyalette silah taşımak o dönemde yasal haktı. Daha sonra hareket, siyasi bir gruba dönüşmüştür. Siyahi siyasi tutukluların serbest bırakılması, ekonomik eşitliğe yönelik gösteriler ve seçim kampanyaları düzenlemeye başlamıştır. Ayrıca gençler için eğitim programları geliştirmiş ve Afrika mirasını kutlamak için kültürel etkinlikler düzenlemeye başlamıştır. Hareketinin en tanınmış liderleri arasında Huey Newton, Bobby Seale, Eldridge Cleaver, Angela Davis ve Fred Hampton yer almaktadır. Bu genç isimlerin her biri, siyah topluluğun geleceği için kendi bakış açısını ve vizyonunu getirmiştir. (Newton & The black panther party, 2004, p. 68).
1960’ların çalkantılı ilk yarısında Black Panter hareketinin kurulması ve daha sonra 1966’da partiye dönüştürülmesi, ABD’de yaşayan Afrikalılar için yeni bir çağın başlangıcı olmuştur. Bu hareket, Afrika kökenlilerin hem yoksullaştırılmış yaşam koşullarına karşı bir direniş beyanı hem de bu koşullarını değiştirmek için harekete geçmek üzere heyecan verici bir haykırışıdır (Bertail, 2021, pp. 1-2). California’nın Oakland şehrinde başlatılan ve daha sonra Londra’dan Paris, Alger, Addis Ababa ve Akra’dan geçerek Pretoria’ya kadar dünyanın dört bir yanına sıçrayarak şimdiye kadar bilinmeyen sayıda Siyahilerin zihinlerinde yerleşen bu hareket, Panafrikanizm tarihinde damga vurmuştur (Angelo, 2009).
Black Panter Hareketi’nin 10 maddelik Vizyonu
Black Panter Partisi’nin 10 maddelik programı, hareketin talep ve hedeflerini özetleyen ufuk açıcı bir belgedir. Partinin kurucuları Bobby Seale ve Huey P. Newton tarafından yazılmış ve partinin temelini oluşturmuştur. Program, özgürlük, çalışma hakkı, eğitim, polisin siyahları gerekçesizce öldürülmesinin sona ermesi ve Afro-Amerikalıları etkileyen diğer sosyal ve ekonomik gibi temaları kapsar.
1. Özgürlük istiyoruz; Halkımız için kendi kaderini tayin hakkı istiyoruz
Programın ilk maddesi, Afrika kökenli Amerikalıların Amerika Birleşik Devletleri’nde özgürce hareket etmelerini ve istedikleri yere yerleşmelerini engelleyen ayrımcılığa ve ırk ayrımcılığına son verme arzusunu ve siyahiler için özerklik ve onları ilgilendiren konularda karar verebilme ihtiyacını ifade ediyor (West, 2010, p. 74). Black Panter Partisi, ayrımcılık yasalarını ve ırk ayrımcılığını protesto etmek ve ırktan bağımsız olarak tüm Amerikan vatandaşları için eşit haklar talep etmek için yürüyüşler ve gösteriler düzenlenmiştir. Bununla birlikte, siyahiler tarafından kontrol edilen yerel yönetimlerin kurulması için kampanyaları desteklemiştir (Bertail, 2021, p. 5).
2. Çalışma hakkı istiyoruz
İkinci madde, Afro-Amerikalıların çalışmaları için düzgün işlere erişme fırsatı ve makul bir ücret alma hakkını ifade eder (West, 2010, p. 74). Black Panter Partisi, işverenlerin siyah işçileri işe alması ve siyah işçilerin ücretlerinin beyaz işçilerle eşit olması için kampanyalar düzenlemiştir. Ayrıca gençlerin iş bulmasına yardımcı olacak programlar düzenlemiş ve Afro-Amerikalıların girişimci olmalarını sağlamak için kooperatifler kurmuştur.
3. Kapitalist Soygunculuğun sona ermesini istiyoruz
Üçüncü madde, ırkçı Amerikan iktidarının Siyahi ve diğer yoksul topluluklar üzerinde yıllar boyunca uyguladığı soygunculuk politikasını telafi etmek vaat ettiği ve vadesi geçmiş tazminatların – daha önce Amerika hükümeti tarafından kölelikte yapılan insanlık dışı muamelelerin telafisi için toprak ve para vaat etmiş – ödenmesini ifade etmektedir (West, 2010, p. 74). Black Panter Partisi, Afrikalı Amerikalıların toprak satın alıp toprak sahibi olmalarına yardımcı olmak ve siyahların evlerinden ve mahallelerinden çıkarılmasına karşı çıkmak için federal ve eyalet hükümetleri için kampanyalar düzenlemiştir.
4. İnsanların barınmasına uygun konut istiyoruz
Dördüncü madde, konut lobileri, Siyahi ve ezilen topluluklarımıza düzgün konutlar vermeyecekse, o zaman konut ve arazinin kooperatiflere dönüştürülmesi gerektiği ve böylece insanlar devlet yardımıyla, düzgün konutlar inşa edebileceği ifade etmektir (West, 2010, p. 75).
5. Kapsamlı ve adil eğitim istiyoruz
Beşinci madde olan “Amerikan toplumunun gerçek yozlaşmış doğasını ortaya çıkaracak bir eğitim istiyoruz; bize gerçek tarihimizi ve günümüz toplumundaki rolümüzü öğreten bir eğitim istiyoruz”, tüm siyah çocukların adil ve kapsamlı eğitim ihtiyacını ifade etmektedir (West, 2010, p. 75). Black Panter Partisi, şehir içi mahallelerdeki siyahi çocuklar için Afro-Amerikan tarihini ve kültürünü vurgulayan eğitim programları oluşturmuştur. Ayrıca topluluk üyelerinin becerilerini geliştirmek amacıyla yetişkinler için okuma ve yazma kursları düzenlemiştir.
6. Tüm siyahiler ve mazlumlar için tamamen ücretsiz sağlık hizmeti istiyoruz
Altıncı madde, hükümetin ortaya çıkan hastalıkları tedavi etmekle kalmayıp, aynı zamanda geleceğe yönelik önleyici inisiyatifler alan tıbbi programlar geliştirecek insan ve sağlık tesisleri sağlanması gerektiğini ifade eder (West, 2010, p. 75). Bu bağlamda Black Panter, Siyahilere ve ezilen insanlara gelişmiş bilimsel ve tıbbi bilgilere erişim sağlamak için kitlesel sağlık eğitimi ve araştırma programlarının geliştirilmesi gerektiğini ileri sürmüştür. Black Panter, kuruluşuna takip eden yıllarda “toplum hizmeti”, kademeli olarak misyonunun merkezi haline gelmiştir. 1968’de Parti genel merkezi, tüm şubelerde “halka hizmet” programları başlatmasını zorunlu kılmıştır. İki yıl içinde, tıbbi konulara gösterilen ilgi ve sağlık hizmetlerinin sunumu, Partinin hizmet çabalarında önemli bir rol oynamıştır. 1970 yılında, ücretsiz halk tıbbi kliniklerinin kurulması bir gereklilik olmuştur. Black Panther, kuruluşundan sonraki altı yıl içinde sağlık sorunlarına o kadar dahil oldu ki, liderlik temellerini değiştirmiştir. Hareketin kaydettiği başarı alanların arasında en önemlisi sağlık olmuştur (Nelson, 2011, pp. 47-114).
7. ABD’deki polis şiddetine son verilmesini istiyoruz
Yedinci madde olan “ABD’deki siyah insanlara, diğer renkli insanlara ve tüm mazlum insanlara yönelik polis vahşisine ve katliamlara hemen son verilmesini istiyoruz”, polisin gücünün kötüye kullanarak siyahi ve ezilen insanları öldürülmesine son verilmesi gerektiğini ifade ediyor (West, 2010, p. 75). Black Panter Partisi, siyah mahallelerdeki polis faaliyetlerini izlemek ve vatandaşları görevi kötüye kullanmaktan korumak için sokak devriyeleri düzenlemiştir. Ayrıca siyahilerin polis tarafından öldürülmesinin soruşturulmasını talep etmek ve suçluların mahkumiyetini sağlamak için kampanyalar düzenlemiştir. Ayrıca, polis şiddeti mağdurlarına ve ailelerine yardım etmek için programlar oluşturmuştur.
8. Savaşların sonlandırılmasını istiyoruz; sonsuz barış istiyoruz
Sekizinci madde olan “Tüm saldırı savaşlarının hemen sonlandırılmasını istiyoruz; sonsuz barış istiyoruz”, siyah toplulukları yok eden savaşların ve şiddetin sona erdirilmesi gerektiğini ifade etmektedir (West, 2010, p. 76). Black Panter Partisi, Vietnam ve Latin Amerika’daki savaşları protesto etmek ve barışı ve şiddet karşıtlığını teşvik etmek için kampanyalar düzenlemiştir. Ayrıca gençlerin şiddet ve suçtan uzak durmalarına yardımcı olacak programlar da oluşturmuştur.
9. Özgürlük istiyoruz; Adil yargılanma istiyoruz
Dokuzuncu madde, “Federal, Eyalet, İlçe, Şehir ve askeri cezaevlerinde ve cezaevlerinde tutulan tüm siyah ve yoksul mazlum insanlar için özgürlük istiyoruz. Bu ülkenin yasalarına göre, “sözde” suçlarla itibaren tüm kişilerin toplumumuzdan oluşan bir jüri tarafından yargılanmasını istiyoruz” anayasa tarafından temin edilen yasalar önündeki eşitliğin tam anlamıyla uygulanması gerektiği ifade eder (US National Archives, 1970; West, 2010, p. 76). Black Panter Partisi, siyah siyasi tutukluların serbest bırakılmasını sağlamak ve tüm tutuklular için cezaevi koşullarını iyileştirmek için kampanyalar düzenlemiştir.
10. Modernizme entegre olmak için sosyal haklar istiyoruz
Onuncu madde olan “Toprak, ekmek, konut, eğitim, giyim, adalet, huzur ve halkın toplumunun modern teknolojinin kontrolü istiyoruz”, hangi ırktan olursa olsun tüm çocuklar için eşitlik ihtiyacının karşılanması gerektiği, ekonomik eşitliği ve siyah topluluklardaki yoksulluğun sona ermesini ifade eder (US National Archives, 1970; West, 2010, p. 77). Black Panter Partisi, siyah işçiler için insana yakışır işler ve eşit ücret sağlamak ve siyah aileleri yoksulluktan kurtarmaya yardımcı olacak programlar oluşturmak için kampanyalar düzenlemiştir. Bununla birlikte, siyahi çocuklar için okulları ve eğitim programlarını iyileştirmek ve eğitimde ırk ayrımcılığıyla mücadele etmek için faaliyetler gerçekleştirmiştir.
Özetle, Black Panter Partisi’nin 10 maddelik programı, Afro-Amerikalılar başta olmak üzere tüm ezilmiş halklar yapılan eşitsizliğe ve ırk ayrımcılığına son verilmesi ve adil ve eşit bir sosyal ve siyasi düzen kurulmasına odaklanıyor. Black Panter’in başarılarına rağmen, birçok zorluk ve engelle karşılaştığına dikkat etmek önemlidir.
FBI ve Amerikan polisinin yoğun baskısına rağmen uzun süre direniş göstermiş ve etkili olmuştur. Büyük engeller ve zorluklar karşısında gösterdiği dayanıklılığın nedenleri, Partiyi yürekten katkılarıyla, zaman ve enerjileriyle, özveri ve sevgileriyle ayakta tutan insan-topluluklarda yatmaktadır (West, 2010). Yanıltıcı hikayelerin ve skandal niteliğindeki yanlış beyanların aksine, Black Panter, basitçe polis vahşeti ve cinayetine şiddetli bir tepki olarak ortaya çıkmamıştır. Black Panter, yalnız “küresel Afrika ailesi” değil, dengeli ve adil bir dünya fütürist vizyon sunan bir harekettir.
Sonuç
Sonuç olarak, Black Panter hareketinin Amerika Birleşik Devletleri’ndeki sivil haklar tarihi üzerinde büyük bir etkisi olmuştur. Siyah Panterle, birçok gruba adaletsizliğe karşı durmaları ve eşitlik için mücadele etmeleri için ilham vermiştir. Hareket, günümüzde faal olmasa da mirası, aynı amacı takip eden birçok toplumsal hareketle yaşatılmaktadır. 1970’lerde Black Panter hareketi, hükümet baskısı, iç bölünmeler ve birçok liderinin tutuklanması gibi çeşitli faktörler nedeniyle bir düşüş yaşamıştır. Kalan üyeler mücadeleye devam etmiş, ancak etkileri önemli ölçüde azalmıştır. 1972’de Huey Newton işlemediği bir cinayetten hapsedilmesi nedeniyle hareket etkisini kaybetmeye başlamıştır. Dolayısıyla iç bölünmeler ve güç mücadeleleri ortaya çıkmıştır. Hareket, nihayet 1982’de yasaklanarak dağıtılmıştır. Ancak fikir ve eylemleri, ABD’deki sivil haklar tarihi üzerinde önemli bir etkisi olmuştur. Bugün, Black Panter hareketi birçok akademik ve kültürel çevrede hala incelenmekte ve kutlanmaktadır. Grupla ilgili filmler, kitaplar ve belgeseller grubun idealleri ve mirası hakkında farkındalık yaratmaya devam etmektedir (West, 2010, pp. 91-100).
Kaynakça
Angelo, A.-M. (2009). The Black Panthers in London, 1967-1972: A Diasporic Struggle Navigates the Black Atlantic. Radical History Review, 2009(103), 17-35. https://doi.org/10.1215/01636545-2008-030
Bertail, T. (2021). Du Black Power au mouvement Black Lives Matter. L’art au service de la lutte pour la visibilité et la revendication d’une identité collective. Siècles. Cahiers du Centre d’histoire «Espaces et Cultures»(51).
Nelson, A. (2011). Body and soul: The Black Panther Party and the fight against medical discrimination. U of Minnesota Press.
Newton, H. P., & The black panther party. (2004). Prison, où est ta victoire? Cultures & Conflits, 55(3), 67-70. https://doi.org/10.4000/conflits.1574
US National Archives, R. A. (1970). Black Panther Movement. New York: The U.S. National Archives and Records Administration Retrieved from https://www.archives.gov/research/african-americans/black-power/black-panthers#bpintro
West, C. (2010). The Black Panther Party: service to the people programs. UNM Press.
Comentarios